"Này, khi nào thì cậu đến? Sếp đợi chúng ta về ăn khuya, cậu không đến thì tôi đi trước... Cậu đi đường nào mà lâu thế, thôi, thôi, tôi đi tuần... Cậu đừng dọa người đấy, tôi không đi qua chỗ sân khấu đâu..."

Trần Bân cúp máy, ánh đèn pin lắc lư theo bước chân. Ánh sáng quét qua con cuốn chiếu bị giẫm bẹp trên nền đá xanh, giẫm cả giày lên, cảm giác nhớp nháp, ghê tởm. Anh cọ giày xuống đất mấy cái, rơi ra mấy mảnh vỏ cứng.

Cửa hàng trong phố cổ Liễu Hà đã đóng cửa từ lâu, mấy chiếc đèn lồng treo dưới mái hiên đung đưa theo gió, bóng chúng in trên mặt đất lúc tròn lúc méo.

Bóng Trần Bân in trên nền gạch, lúc dài lúc ngắn, theo anh đi sâu vào con phố.

Gió từ cuối con hẻm nào đó thổi tới, lạnh lẽo, ẩm ướt. Nó cuốn theo lá khô, xào xạc nghe rợn người, Trần Bân kéo chặt áo khoác.

Tuần này đến lượt anh và Chu Nam trực, Chu Nam có việc phải về quê, đường xá xa xôi, không thể quay lại... Nhớ đến chuyện Chu Nam kể về sân khấu sáng nay, anh quay đầu nhìn về phía tấm biển hiệu ở đầu phố. Đèn đường mờ ảo, chiếc xe cảnh sát đậu ở đầu phố khiến anh cảm thấy an tâm đôi chút.

Phải tuần nhanh cho xong để về ăn khuya. Trần Bân hít một hơi, rảo bước.

Phố cổ nửa đêm chẳng có bóng người, đèn lồng sáng tối theo bước chân anh. Con phố sâu hun hút, dường như không có điểm dừng. Khoảng cách hai chiếc đèn lồng luôn có một chỗ tối đen, Trần Bân phải bước ba, bốn bước mới qua được.

Khu này toàn người già, có vài cụ đãng trí, hay đi lang thang. Nhiệm vụ chính của việc tuần tra đêm là xem có cụ nào chưa về nhà không.

Đi được nửa đường, dưới đèn phía trước bỗng xuất hiện bóng người lắc lư, tiến hai bước lại lùi một bước, cứ thế lặp đi lặp lại.

Trần Bân khựng lại, lòng hơi căng thẳng, anh nheo mắt nhìn kỹ. Lưng người kia hơi còng, chắp tay ra sau, tóc hoa râm dài đến tai, mặc áo bông, trông giống một bà cụ.

Nhìn quanh, không thấy gì khả nghi, cũng không thấy ông lão hát bội hôm qua, Trần Bân thầm nghĩ mình không thể xui xẻo đến mức ấy, thử gọi: "Cụ, cụ sao vậy?"

Bà cụ như không nghe thấy, vẫn cứ tiến rồi lại lùi. Trần Bân nắm chặt đèn pin, bước thêm hai bước, loáng thoáng nghe thấy bà cụ lẩm bẩm.

"Cụ? Cụ nghe thấy không?"

Bà cụ vẫn không phản ứng, Trần Bân thấy hơi rờn rợn.

Nếu là người thật, đứng ngoài trời lạnh thế này cả đêm thì nguy hiểm... Trần Bân lại bước thêm hai bước, đến gần mới nghe rõ bà cụ đang lẩm bẩm.

"Ối giời, ối giời, ốigiời ơi..."

Bà cụ nhìn chằm chằm xuống đất, kêu rên, như thể gặp phải chuyện khó khăn.

Ánh đèn pin chiếu tới, tay bà cụ cầm một túi giấy đỏ, hai chân như không nhấc được, mũi giày cứ vướng vào hòn đá nhô lên, bước mãi không qua, cứ bị đẩy lùi.

Là một cụ già không biết đi đường.

Thấy là người thật, Trần Bân thở phào.

"Ôi, sao giờ này cụ còn chưa về nhà? Trời tối thế, lỡ ngã thì sao? Cụ, nhà cụ ở đâu? Cụ biết con cháu mình tên gì không?"

Chắc tai hơi kém, bà cụ không nghe thấy Trần Bân nói gì, cứ tiến lên rồi lại lùi xuống, miệng cứ lẩm bẩm: "Ối giời, ốigiời ơi..."

Khu đất có khoảng sân nhỏ, đường đi lát gạch xanh, chỉ có chỗ này là nhô lên một tảng đá.

Trần Bân từng nghe kể về lai lịch tảng đá.

Khoảng đất trống này trước kia là một tiệm thuốc, thầy lang trong tiệm là người nhân hậu, đến chốn hẻo lánh này để chữa bệnh cứu người. Sau này tiệm thuốc bị hỏa hoạn, chẳng còn lại gì. Người dân xung quanh vì muốn tưởng nhớ nghĩa cử thầy lang nên giữ lại bậc cửa này.

Nó không cao, chỉ khoảng ba, bốn phân, người qua đường hầu như không để ý.

"Cụ."

Trần Bân nói to hơn.

Bà cụ khựng lại, ngập ngừng ngẩng đầu nhìn anh, không nói gì.

Trần Bân thấy bà cụ cuối cùng cũng nghe thấy, mừng rỡ, hét lớn: "Cụ, về nhà thôi!"

"Về nhà?" Bà cụ lẩm bẩm, chậm rãi xua tay, "Không về, không về."

"Cụ có nhớ nhà ở đâu không?" Trần Bân vừa lấy điện thoại ra, định tìm thông tin những cụ già được ghi chép lại, vừa hỏi, "Cụ còn nhớ con cháu tên gì không?"

Bà cụ ngẫm nghĩ một lúc: "Nhị Cẩu."

Nhị Cẩu, nghe giống tên ở nhà. Lật giở hồ sơ, anh không tìm thấy ảnh nào khớp với cụ. Trần Bân quan sát kỹ, ghi nhớ vị trí những vết đồi mồi trên mặt bà, xem lại một lượt.

Cuối cùng anh tìm thấy bà cụ trong bảng thông tin, đó là bức ảnh chụp cách đây hai năm. Trong ảnh, bà cụ béo tốt, giờ thì gầy đi nhiều. Địa chỉ nhà bà ở khu chung cư cũ trong trấn.

Trước tiên phải dụ bà cụ về đồn, rồi báo cho người nhà đến đón.

"Cụ, cụ đi nhầm đường rồi, nhà cụ không phải ở phía trước, cụ phải đi về phía sau. Nào, chúng ta quay lại."

"Không quay đầu, không quay đầu."

Bà cụ cứ lắc đầu, rồi lại nhấc chân bước qua bậc cửa: "Ối giời, ối giời, ối giời ơi..."

Thấy bà cụ cứng đầu, Trần Bân đành dỗ: "Vậy để cháu dìu cụ qua, cụ vịn vào tay cháu đi."

Vừa dứt lời, chân bà cụ đã bước qua bậc cửa. Lúc đôi giày đen nhọn hoắt chạm đất, giọng bà bỗng trở nên dịu dàng: "Cảm ơn cháu, chàng trai trẻ."

Lúc này bà cụ như hoàn toàn tỉnh táo, bệnh lú lẫn của người già lúc tỉnh lúc mê, Trần Bân không thấy lạ.

"Không có gì, cụ, chúng ta đi dạo một vòng rồi về nhà, đừng đi về phía trước nữa. Trong đó không có đèn, không nhìn rõ đường đâu."

"Cháu cứ về đi, bà có việc."

Nói rồi, bà cụ đi thẳng về phía trước, bước chân không nhanh không chậm. Trần Bân vội đuổi theo: "Cụ, cụ có việc gì thếạ

"Phía trước có gánh hát, bà phải đi xem hát."

Trần Bân ngẩn người, vội chặn đường bà cụ: "Gánh hát ở đằng trước chỉ đến vào ngày lễ thôi, hôm nay không phải ngày lễ, không có gánh hát đâu, cụ, về nhà thôi."

"Mai là mùng Mười tháng Mười, gánh hát đến đây để chuẩn bị cho lễ đó."

Hóa ra là có lễ hội thật, nhưng anh không biết "mùng Mười tháng Mười" là ngày gì, chắc chỉ có người già mới nhớ.

Trần Bân ngạc nhiên: "Sao giờ này gánh hát còn ở đây?"

"Luyện giọng, hát không hay thì không được thưởng." Đi một đoạn, đến bờ sông, bà cụ dừng lại, nói: "Cháu về đi, cháu có hiểu hát bội đâu, đừng qua sông."

"Cháu phải đưa cụ về chứ."

"Không về, không về."

Bà cụ bước lên cầu đá, gió sông thổi, tiếng áo bà cụ bay phần phật như tiếng giấy kêu. Trần Bân vội đuổi theo bà cụ qua cầu, định khuyên thêm thì nghe thấy tiếng trống vọng lại từ phía xa, từng tiếng dồn dập rồi dừng lại.

Giọng hát của kép chính ngân nga, du dương, phá tan sự tĩnh mịch của màn đêm.

[Cô nương! Vì nàng, xinh đẹp tựa hoa, ta lặn lội khắp chân trời góc bể...]

Trần Bân đảo mắt, bà cụ đã hòa vào đám đông trước sân khấu. Khoảng ba, bốn hàng người ngồi trên ghế dài phía dưới, dưới mái hiên đối diện còn có mấy quầy hàng nhỏ, người qua lại không nhiều, nhưng cũng không phải ít.

Tổ chức hoạt động khi nào?

Trần Bân thắc mắc, lấy điện thoại ra xem tin nhắn trong nhóm, xem có phải mình bỏ sót thông báo nào không.

"Chú là cảnh sát à? Sao chú đến đây?"

Trần Bân cúi đầu xuống, thấy một cô bé xách túi giấy đỏ, kiểu dáng khác với túi của bà cụ, ngước đôi mắt to tròn nhìn anh: "Chú, sao chú đến đây?"

"Chú đi bộ đến." Trần Bân cất điện thoại, ngồi xổm, nhẹ nhàng hỏi: "Ba mẹ cháu đâu? Sao giờ này chưa về nhà?"

Cô bé cười híp mắt, sờ vào bộ cảnh phục của Trần Bân, hỏi: "Chú cũng đến xem hát ạ? Áo chú đẹp quá, cháu cũng muốn mặc, chú đổi cho cháu được không?"

Chưa để Trần Bân kịp trả lời, cô bé nhét túi giấy đỏ vào tay anh, rồi chạy về phía quầy hàng, nói gì đó với người bán hàng. Người đó nhìn Trần Bân, mỉm cười chào hỏi.

Là quầy bán đồ thủ công mỹ nghệ, chắc người một nhà.

Túi giấy đỏ không nặng, anh mở ra xem, trong đó là con thỏ làm bằng cỏ bện.

Người già đến xem hát khá đông, Trần Bân xách túi giấy đỏ đi đến gần sân khấu, nhìn một lượt, cuối cùng thấy bà cụ đang ghé vào mép sân khấu.

[... Thời gian như nước chảy, đừng để xuân sắc trôi qua vô ích...]

Lúc này, anh kép chính hát đến đoạn thứ ba. Bình thường Trần Bân cũng hay nghe hát bội cùng ba, anh kép chính này hát khá ổn, nhưng hát lâu vậy rồi mà sao vẫn chưa thấy đào chính ra?

"Cụ ơi, vở gì thế ạ? Sao đào chính chưa ra?"

"Sao cháu ở đây?" Bà cụ chậm rãi quay đầu lại, vừa nhìn thấy Trần Bân, bà kêu lên, "Đã bảo cháu đừng qua sông, cháu không nghe hát bội, đến đây làm gì..."

"Đúng rồi, đúng rồi, sao không có đào chính?"

Lúc này, mấy người xem hát dường như bị Trần Bân và bà cụ thu hút sự chú ý, họ bắt đầu xôn xao, nhìn chằm chằm người đang hát trên sân khấu, đồng thanh hỏi: "Sao không có đào chính? Sao không có đào chính?"

Anh kép chính trên sân khấu như không nghe, vẫn hát tiếp. Khán giả phía dưới không chịu tha, cứ gặng hỏi mãi: "Sao không có đào chính? Sao không có đào chính?"

Trần Bân bỗng nhận ra trên tay họ đều có túi giấy đỏ, giống hệt túi của anh.

"Đùng!"

Tiếng trống vang lên, Trần Bân thấy ù cả tai, đầu óc choáng váng. Khuôn mặt bà cụ bỗng phóng to trước mắt, miệng há hốc, hét lớn: "Cháu không nghe hát bội, qua sông làm gì?"

Trần Bân lắc đầu, nhìn kỹ lại.

Anh đào chính trên sân khấu, mặt mày sáng sủa, lông mày dài rậm, liếc mắt đưa tình.

Đào chính hát: [... Ta với chàng, duyên phận định từ kiếp trước, đừng chần chừ thêm...]

Bên tai vang lên một giọng nói khàn khàn: "Mọi người, đào chính đến rồi"