Trên sông có một người con gái chèo đò.

Mái chèo gỗ, thuyền mái đen, ngày mưa phùn hay nắng chói, con thuyền lúc nào cũng lắc lư trong màu xám mờ.

Người con gái ấy câm điếc, không cha không mẹ, tựa như sinh ra từ mặt nước. Cô độ hai mươi lăm tuổi, thân hình mảnh khảnh, chẳng giống một cô gái lao động. Chẳng thấy cô đánh cá, cũng chẳng thấy cô bốc vác hàng. Thỉnh thoảng, cô dừng thuyền bên bờ đầy rêu phong, ôm một chiếc chậu gỗ bước xuống, thong thả giặt quần áo.

Cô làm mọi thứ chậm rãi, ngay cả nụ cười cũng vậy. Phải đợi người ta nói hết câu, cô mới khẽ thở ra một hơi như cười. Vì thế, có người nghĩ cô điếc, nhưng không phải. Mỗi lần có khách lên thuyền, cô lại ngẩng đôi mắt mỏng manh lên, gật đầu chào.

Năm đó là năm 1912, Thanh Khê vừa vào xuân, gió nhẹ lướt qua như trêu đùa. Trần Phú Quý đứng trên bờ hô: "Cô lái đò... Cô lái đò..."

Người con gái liền chống mái chèo lại gần.

Mặt nước gợn sóng lăn tăn, xóa nhòa nửa khuôn mặt cô.

Khi mũi thuyền "Đùng" một tiếng đập vào mép đá, Trần Phú Quý vẫy tay gọi gia nhân phía sau, vén áo lên thuyền. Đôi hài đen giẫm lên ván, kêu cót két, nhưng con thuyền vẫn đứng im như đóng chặt vào bờ.

Người con gái ngừng tay sửa dây thừng, ngẩng lên nhìn hắn.

Trần Phú Quý cúi người chui vào khoang thuyền đen, ngồi bệt xuống. Bỗng "Rầm rầm" hai tiếng, thuyền chao đảo dữ dội.

Hắn thò đầu ra xem, thì ra là đám gia nhân đuổi theo.

"Chân ngươi run như cầy sấy, gầy nhom như khỉ, lên thuyền mà làm náo loạn thế này!" Trần Phú Quý vuốt phẳng vạt áo, lắc đầu ngao ngán, đọc ngâm: "Tranh qua tranh lại, làm kinh cả đàn cò trắng!" (1)

(1) “Tranh độ, Tranh độ, Kinh khởi nhất than âu lộ.”
(Như mộng lệnh kỳ 1 – Lý Thanh Chiếu)

Gia nhân vội dạ hai tiếng, đợi thuyền yên, đặt chiếc giỏ sách xuống, giả vờ lau mồ hôi.

Trần Phú Quý ngửa mặt hứng gió, nheo mắt nhìn người con gái thoăn thoắt chèo thuyền.

Trong ánh nắng mỏng như tơ, sợi dây thừng cũ kỹ quấn quanh mạn thuyền gỗ, in hằn hai hàng chữ mờ. Trần Phú Quý hứng chí, muốn hỏi cô lái đò xem chữ gì, chợt nhớ cô không nói được, liền chụm người lại, vươn cổ đọc:
"Đi từ hôm nay đi,
Về từ hôm qua về.
Sông tự mặt nước sinh,
Người chẳng vào nhà cũ."

Người con gái đưa tay gạt lọn tóc bay ngang mặt.

Chở xong khách, thuyền lại neo ở bến.

Đêm xuống, tiếng ồn ào từ thôn Trần lan ra bến sông. Con thuyền mái đen đang ngủ say, vẫn im lìm nằm giữa đám cỏ nước.

Ánh đuốc dần bừng lên, tiếng chân hỗn loạn tiến gần.

"Cộp cộp" hai tiếng, ván thuyền rung lên, hơi thở gấp gáp vọng vào. Người con gái tỉnh giấc, định vén màn, nhưng cổ tay đã bị ai đó nắm chặt.
Là một cô gái. Dù cách tấm màn, vẫn thấy cô ấy run lẩy bẩy.

Ngón tay thon, trắng muốt, mềm như không xương, nhưng siết chặt lấy xương cổ tay người con gái. Kẽ ngón tay toát hơi lạnh.

"Đi đi." Giọng cô yếu ớt.
Người con gái không nói, giật nhẹ cổ tay ra.

Người kia vẫn ngồi ngoài màn, như đang mò mẫm thứ gì, giọng nói hướng về phía không trung: "Trần Phú Quý chết rồi, trước khi chết có lên thuyền của cô. Bọn họ sắp đến bắt cô đấy."
Từng câu đứt quãng, nói một câu thở ba hơi, khiến lời nói rời rạc nhưng đủ để hiểu.

Bên tai là tiếng hò hét càng lúc càng gần. Người con gái vài bước ra đuôi thuyền, nhanh nhẹn cởi dây, quen tay đập mái chèo xuống ván, chống nhẹ vào bờ đất mềm. Con thuyền buồm đen như cá sống lặn xuống nước, lướt đi trong màn sương đêm mờ ảo.

Ánh trăng dẫn lối, đưa thuyền xuôi dòng Thanh Khê. Người con gái đặt mái chèo xuống, bước vào khoang, do dự một chút rồi mới vén màn lên.
Quả là một cô gái, nhỏ bé hơn cả giọng nói, ngồi co ro ở mũi thuyền. Dưới trăng, khuôn mặt non nớt ửng hồng, đôi mắt nhắm không yên, lông mi rung rung từng nhịp.

Người con gái ngồi xổm trước mặt cô, nhặt chuỗi hạt cô đánh rơi lúc lên thuyền.

Cô gái nghe tiếng động, không mở mắt, chỉ quay mặt về hướng có tiếng, như dùng tai phải lắng nghe.
Hành động vô thức khiến người con gái chợt hiểu: Cô gái này không nhìn thấy gì.

Cô gái bị mù.

Hai người đối diện thở. Cô gái mù nghe tiếng chuỗi hạt được đặt vào lòng bàn tay, ngón cái xoa nhẹ từng viên.

Khi tiếng nước xung quanh đã lắng hết, cô nghe thấy một giọng nói trong trẻo hơn cả:
"Đã biết hắn chết sau khi lên thuyền tôi, sao còn dám đến đây?"

Cô gái mù mặt tái đi. Ai cũng biết cô lái đò không nói được, vậy mà giờ...
"Cô... cô..." Cô ấp úng, chỉ thốt được hai từ.

Tay phải chùng xuống, có người nắm lấy ngón tay cô, đeo lại chuỗi hạt vào cổ tay.

Giọng người con gái vang lên: "Tôi tên Tần Ngôn."